سلام ، امروز تصمیم داریم شما رو با یک رویداد فرهنگی و سنتی که هر ساله در برخی از نقاط کشور برگزار میشود و هر ساله نظر گردشگران رو به خودش جلب میکند ؛ اشنا کنیم . این رویداد که بخشی از سنت قدیم ایران بوده است جشن تیرگان نام دارد. جشن تیرگان یک جاذبه فرهنگی جالب است که فقط مختص به ایران نیست و حتی خارج از این مرزها نیز برگزار میشود.
معرفی جشن تیرگان
تیرگان جشنی باستانی است که هر سال در تاریخ ۱۳ تیرماه برگزار میگردد.این مراسم که هر سال برای گرامی داشت ” تیشتر” که ستاره باران آور در فرهنگ ایران باستان است برگزار میشود.
هرچند از این روایت معروفتر این روایت است: در این روز آرش کمانگیر بالای کوه دماوند رفته و تیر معروفش را پرتاب کرده است. تیر ، کوه و در و دشت را طی نموده تا در کنار رودخانه «جیحون» بر تنه درخت گردویی نشسته. از آن پس آنجا را مرز ایران و توران تعیین کردهاند و هر سال به یادش جشن میگیرند.
آئین های جشن تیرگان کدامند ؟
در این جشن که هر ساله برگزار میشود دو رسم وجود دارد . مراسم اب پاشی و فال کوزه.
اب پاشی
آب در جشن تیرگان اهمیت فراوانی دارد و به همین خاطر هم هست که این جشن معمولا در کنار رودخانه و چشمه برپا میشود. یکی از رسومات این جشن هم رسم جالب و هیجانانگیز آب پاشیدن روی همدیگر است تا به اصطلاح گرمای هوای تیر به در شود. در مراسم آب پاشان، مردم به یاد” فرشته تیشتر یا فرشته باران ” و به خاطر گرمای هوا همدیگر را به واسطه آب پاشیدن خنک میکنند. صدای خندهها در هوا بلند میشود و برای دقایقی تابستان از یاد میرود.
فال کوزه
یکی دیگر از این مراسمها مانند بسیاری از جشنهای ایرانی «فال کوزه» و یا (چکُ دولَه) میباشد. روز قبل از جشن تیرگان، دوشیزهای را انتخاب میکنند و کوزه سفالی سبز رنگ دهان گشادی به او میدهند که «دوله» نام دارد، ظرف را از آب پاکیزه پر میکنند و یک دستمال سبز ابریشمی را بر روی دهانه آن میاندازند آنگاه «دوله» را پشی همه کسانی که میبرند که آرزویی در دل دارند و میخواهند در مراسم «چک دولَه» شرکت کنند و آنها اجسام کوچکی مانند انگشتری، گوشواره، سنجاق سر، سکه یا مانند اینها در آب دوله میاندازند.
سپس دختر دوله را به زیر درختی همیشه سبز مثل سرو یا مورد میبرد و در آنجا قرار میدهد. در روز جشن تیرگان و پس از مراسم آبریزان، همه کسانی که در دوله جسمی انداخته بودند و نیت و آرزویی داشتنهاند در جایی کنار هم جمع میشوند و دوشیزه، دوله را از زیر درخت به میان جمع میآورد. در این فالگیری سال خوردگان با صدایی بلند به نوبت شعرهایی میخوانند و دختر در پایان هر شعر، دست خود را درون دوله میبرد و یکی از چیزها را بیرون میآورد، به این ترتیب صاحب آن جسم متوجه میشود که شعر خوانده شده مربوط به نیت، خواسته و آرزوی او بودهاست.
دستبند تیر و باد
در آغاز جشن بعد از خوردن شیرینی، بندی به نام «تیر و باد» که از هفت ریسمان به هفت رنگ متفاوت بافته شدهاست به دست میبندند و در باد روز از تیرماه (۹ روز بعد) این بند را باز کرده و در جای بلندی به باد میسپارند تا آرزوها و خواستههایشان را به عنوان پیامرسان به همراه ببرد. این کار همراه با خواندن شعر زیر است :
تیر برو باد بیا غم برو شادی بیا محنت برو روزی بیا خوشه مرواری بیا
اگرچه نمیتوان نشانی از این جشن در كتابهای تاریخی و ادبی قرن هشتم به بعد پیدا كرد، اما این جشن هم اكنون نیز در میان بعضی از مردمان برگزار میشود. از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره كرد:
مردم كاریزات (بخشی در۱۲۰ کیلومتری یزد) كه آن را در روز اول تیرماه، با نام «آب، تیر، ماهی» برگزار میكنند.
زرتشتیان كرمان كه آن را با نام تیر و جشن و در دهه دوم تیرماه برگزار میكنند.
مردم مازندران (مردم فیروزكوه، ساری، سنگسر و سوادكوه) كه این جشن را با نام تیرماه، سیزده شو برگزار میكنند.
ارامنه اصفهان و بعضی نقاط جهان، كه آن را روز سیزدهم ژانویه(23 دی) برگزار میكنند.
مردم فراهان، كه آن را روز اول تیر ماه برگزار میكنند.
این مراسمات که در شهرهایی که به ان اشاره کردیم برگزار میشود ، علاوه بر ان در خارج از ایران نیز مثل ارمنستان این مراسم پا برجاست.
جاذبه های فرهنگی بخش مهمی از صنعت گردشگری و توریست محسوب میشود. امید است این مراسم به قوت خود که در گذشته برپا میشده ، باز گردد.