سلام ، امروز قصد داریم شما رو با یکی دیگر از جاذبه های گردشگری یزد به اسم دخمه یا برجهای خاموش ؛ که در تورهای یزد هم میتوان به ان سر زد ، اشنا کنیم . با ما همراه باشید.
دخمه زرتشتیان یزد یکی از آثاری است که کمی آن طرف تر از مرکز شهر یزد قرار دارند. دخمه زرتشتیان یکی از نشانه های آداب و رسوم قدیمی زرتشتی هاست که به مراسم تدفین مردگان آن ها مرتبط می شود.
در قدیم، زرتشتیان بر اساس باورهای دینی خود اجساد مردگان خود را در دخمه قرار میدادند تا خوراک درندگان و پرندگان شوند و تنها استخوان های شان باقی بماند. خبری از خاک سپاری نبود؛ زیرا که آن ها مردار آدمی را ناپاک می دانستند و بر این عقیده بودند که اجساد، خاک را که عنصری مقدس است، آلوده خواهد کرد ؛ بنابراین استخوان مردار نیز در همان دخمه و در میان یک چاه باقی می ماند.
این روش تدفین برای مدت طولانی رواج داشت تا اینکه در دوران پهلوی به کلی منع شد و تمامی دخمه ها کم کم به آرامگاه تبدیل شدند.
دو دخمه در یک مجموعه
در قدیم این محل دارای دو دخمه بود که بنا بر اسناد تاریخی و گفته های زرتشتیان از هر دوی این دخمه ها به صورت دوره ای و شش ماه یک بار استفاده می شده است. این دخمه ها عبارتند از :
دخمه بزرگ مانکجی
دخمه مانکجی لیمجی هاتریا (Maneckji Limji Hataria) یا به اختصار دخمه بزرگ مانکجی هست که در سمت چپ قرار دارد. قطر این دخمه تقریبا 15 متر است و به یاد سازنده اش چنین نامی را بر روی ان قرار داده اند.
دخمه گلستان
در زمان قاجار دشواری عبور و مرور در جاده کوه دخمه مانکجی مشکلاتی را برای جنازه بران را به همراه داشت. به همین خاطر دخمه گلستان در ابعادی کوچکتر ساخته شد و امروزه در ۱۵۰ متری غرب دخمه مانکجی دیده می شود.
معماری دخمه ها
دخمه، برجی استوانه ای با محیطی حدود 100 متر است که در بالای کوه بلند بنا شده و فاصله قابل توجهی با آبادی های اطراف را داراست. دیوار اطراف دخمه از سنگ و سیمان و خشت و گچ است تا خاک را آلوده نکند.
بخش های دخمه
دخمه ها دارای بخش های خاصی بودند که هر یک کاربردی ویژه ای داشتند .
1- جاده دخمه 2- در دخمه 3- کتیبه دخمه 4- بخش مردانه 5- بخش زنانه 6- بخش کودکان 7- استودان
1- جاده دخمه
دخمه که فاصله زیادی از آبادی ها قرار داشته و به نوعی به دور از تمدن بوده، برای رسیدن به آن باید از جاده استفاده می شده. قسمتی از این جاده مورد استفاده عموم بوده که جنازه را برای تحویل می آوردند؛ اما از پای دخمه ها تا در آن ها تنها مسوولان دخمه حق عبور و مرور داشتند.
2- درب سنگی یا آهنی دخمه
هرجا که جنازه ای باشد، سر و کله جانداران درنده نیز پیدا خواهد شد. این خطر همیشه برای دخمه و اجساد درون آن وجود داشته و یکی از راه ها برای حفظ مردار ها استفاده از یک در آهنی یا سنگی بوده است.
3- کتیبه دخمه
بالای در دخمه کتیبه ای وجود داشته که اطلاعاتی بر روی آنها مانند اطلاعات داخلی و….دیده میشود.
4- داخل دخمه
سطح داخلی برج خاموشان شامل فضای مسطح و گردی است که تخته سنگ های بزرگی آن را پوشانده اند و از سه نوار دایره ای تشکیل شده است که عبارتند از:
بخش مردانه یا حلقه مردگان مرد در نوار دایره انتهایی که بزرگتر از سایر دوایر و متصل به دیوار پیرامون دخمه است.
بخش زنانه یا حلقه مردگان زن در نوار دایره میانی که بعد از قسمت مردها قرار دارد.
بخش کودکان یا حلقه مردگان کودکان در نوار دایره داخلی که نزدیک ترین قسمت به مرکز دخمه است.
5- استودان
سطح داخلی دخمه از دیوار به طرف مرکز شیب دارد و در وسط دخمه به چاه عمیقی می رسد که سنگ متحرکی به نام “ارویس” در ته آن گذاشته شده است. این چاه عمیق به چهار چاه عمیق تر که در اطراف دخمه وجود دارند، راه داشته و یک متر از عمق تمامی چاه ها با شن و ماسه پر می شده است. چاه میانی دخمه پوشیده از سنگ و سیمان بوده تا در زمان وجود استخوان ها در آن و پیش از پاکسازی چاه، میکروب و آلودگی به خارج سرایت نکند. استودان در واقع جایی بوده که باقی مانده اجساد به درون آن ریخته می شده است تا به خاک تبدیل شوند.
جریانات پس از مرگ
زمانی که کسی فوت می شد اهالی، جسد را به اتاقی در خارج از روستا به نام اتاق زاد و مرگ انتقال می دادند. سپس مردار را شستشو می دادند تا برای دخمه گذاری آماده شود. درمراسم، مرده ها که به آن نسا هم گفته میشود، توسط افرادی با عنوان نساکش، از خانه به محل دخمه ها انتقال پیدا می کردند. مردم ساعت ها مرده را به دوش می کشیدند و مسیر آبادی خود تا نزدیکی دخمه را طی میکردند. اهالی هر روستا ساختمان یا خِیله ای در نزدیکی دخمه داشتند تا پس از پشت سر گذاشتن راهی تقریبا طولانی، لحظاتی را در آنجا استراحت کنند و احیانا مراسمی اجرا نمایند. این ساختمان ها اتاق های مختلفی مثل آشپزخانه، تالار برگزاری مراسم و … داشتند. دلیل اینکه هر روستا یک خیله داشت، این بود که در زمان های مراسم همگانی و سالگردها تداخلی میان حاضران روستاهای مختلف و اسکان آن ها پیش نیاید و اگر مراسمی نبود، خیله ها به صورت عمومی مورد استفاده قرار می گرفتند.
مطالب در مورد ایین تدفین بسیار جالب و خواندیست اما ما به دلیل زیاد بودن مطالب و مباحث دراین زمینه به همین مقدار بسنده میکنیم.
در اطراف این جاذبه گردشگری ، هتل ها و اقامت گاهای زیادی پیدا میشود . استان یزد به دلیل کویری بودن ؛ از جاذبه ها و اماکن دیدنی سنتی و قدیمی زیادی برخوردار است که هر ساله گردشگران زیادی را به خود جلب میکند.
جالب است بدانید تورهای یزد فقط شامل بازدید از جاذبه های یزد نمیشود؛ بلکه شما با تور یزد میتوانید پا فراتر از این اماکن بگذارید و چیزهای جالبی کشف کنید ، مثل کویر یزد !
در کویر یزد ، که تورهای کویر یزد اجرا میشود؛ اقامت گاهایی هست که میتوانید شب را در کویر سپری کرده و از دیدن اسمان صاف نهایت لذت را ببرید.