خانه لاری ها ، نمونه شاهکاری از خانه های کویری
امروز تصمیم داریم شما رو با این جاذبه گردشگری در حوزه یزد گردی اشنا کنیم ، با ما همراه باشید.
خانه لاریها در محله فهادان در کنار عمارت کلاه فرنگی واقع شده است.خانهی لاریهای یزد، از جملهی بناهای مهم تاریخی در زمینه گردشگریست که که ساخت ان به دوران قاجار برمیگردد.
معماری خانه لاری ها
همان طور که اشاره کردیم ، قدمت ساخت این بنا به سال 1286 یعنی دوران قاجار باز میگردد.مالک ان تاجری به نام حاج محمد ابراهیم لاری از توابع استان فارس بوده است.مساحت این بنا حدود ۱۷۰۰متر و زیر بنائی معادل ۱۲۰۰متر مربع را شامل میشود. از بخش های این بنا میتوان به ایوان وسیع خانه ،حیاط شمالی ، حیاط میانی ، سرداب ، بادگیر و فضاهای بسته اشاره کرد.
قسمت های مختلف حیاط اصلی
1-ایوان و بادگیر
ایوانی بلند به همراه دهانه ای بزرگ که حیاط را به سمت خود کشیده ، باعث ایجاد پیوندی جالب بین مرز های ان شده است.دیوارهای ان با تزئیناتی خاص که تا انتها ادامه یافته است از پرکاربردترین قسمت های حیاط اصلی محسوب میشود. بادگیر ان که پشت ایوان قرار دارد در گوشه ای از حیاط خانه است و نقش ان خنک کردن فضای داخلی خانه میباشد.
2-سرداب
سرداب اصلی این خانه عمقی حدود 6 متر و دارای 38 پله میباشد.سقف سرداب از گچ و نی ساخته شده است و داخل ان دو شمسه (خورشید) رنگی منقوش شده است. یکی از کارایی های سرداب در گذشته نگهداری مواد غذایی مثل لبنیات و گوشت بوده است.سردابی دیگر نیز در قسمت غربی بنا نیز وجود دارد.
3-فضاهای داخلی
اتاق های این خانه با سه پله که با سنگ های مشبک کاری تزیین شده است از حیاط جدا می شوند.اتاق های چهارضلعی که اطراف حیاط اند و هر ضلع ان با دری چوبی به هم مرتبط اند.داخل اتاق ها با هنر گچبری و رنگ بنفش ان تزئین شده است.سقف اتاق ها که روی آنها توفال کاری (گچ کاری بر روی آهن توری) و بر روی توفال ها نیز نقاشی گل و بوته دارد. این عمارت دارای 22 اتاق مجزاست و هر اتاق کارایی منحصر به فرد خود را داشته است.اتاق سه دری مخصوص بچه ها و اتاق پنج دری مخصوص خانواده و اتاق ارسی با درب کشویی به سمت بالا همگی در این عمارت قرار دارند.
حیاط میانی
ساختار حیاط میانی شبیه به حیاط اصلی است.این حیاط نیز دارای یک ایوان هست.یک پنج دری در مقابل این ایوان وجود دارد که تقابل خاصی را بین نماها به وجود آورده است. نماها و اتاقهای این حیاط شامل یک هفت دری ، پنج دری و سه دری هست . معاری این قسمت به گونه ایست که معماران قصد متمایز ساختن این ایوان که در جنوب غرب بناست را داشته اند.
حیاط سوم
حیاطی که در قسمت شرقی خانه به همراه یک اتاق واقع شده است و دارای ارتباط کمی با سایر قسمت های خانه است. ورودی و خروجی کاملا مجزا را داراست که باعث ایجاد قسمتی مستقل برای خود شده است.زیر این حیاط، فضایی صلیبی شکلی وجود دارد که نور آن از نورگیر میان سقف که در وسط حیاط قرار دارد تامین می شود.فضای ان به طوریست که هم میتوان ان را به صورت فضای باز و هم به صورت فضای بسته به شمار اورد و این باعث ایجاد قسمتی جالب در نوع خود شده است!
ویژگی های خانه لاری ها
خانه های سنتی به ویژه خانه های کویری دارای ویژگی های خاصی هستند. این خانه ها طوری طراحی و ساخته شده اند که حفظ حریم خانواده، اصل مهم و ضروری در ساخت آنها بوده است به طوری که در تمام آنها نظر انداختن به داخل خانه بدون اجازه صاحب آن کاملا غیر ممکن است.مهمانخانه، هشتی، دالان و دیوارهای بلند و نحوه قرارگیری فضاها در کنار یکدیگر این امر را به اثبات می رساند.خانه لاری ها 3 حیاط دارد. حیاط بزرگتر، حیاط اصلی و که بسیار با اهمیت است و حیاط دوم و سوم در درجات بعدی وسعت و اهمیت قرار می گیرند. در محل ارتباط دو حیاط اول، فضایی به نام هشتی برای انتظار و کسب اجازه مهمان برای ورود قرار گرفته و از دسترسی برابر به هر دو حیاط برخوردار است. برخی از فضاها همچون اصطبل، مطبخ و انبار که دائما با بیرون در ارتباطند نیز با دری جداگانه، مستقیما به بیرون عمارت مرتبط می شوند.ورودی درب این خانه ، کوبه های متفاوتی قرار دارد که برای زنان و مردان به صورت مجزا طراحی شده و صدای خاص خود را ایجاد می کند و اهالی منزل از مرد یا زن بودن فرد پشت در ، مطلع میشدند.
مصالح و سبک معماری مناسب با اقلیم خاص شهر یزد مانند استفاده از خشت، گل، آجر، کاه، گچ و ساروج در سازه بنا و دم گیری گچی ، نماسازی و به کارگیری تزیینات ویژه کاملا در ساختمان خانه مشهود است.
وجود فضایی هنری با تزیینات آیینه کاری و گچ بری امری عادی به شمار می آید و این زیبایی ها در خانه لاری ها هم دیده می شود.وجود ستون ها و سرستون های رفیع در تالار و از همه بارزتر گره چینی در اتاق ها با شیشه های رنگی تزیینات چشم نوازی است که این بنا را تماشایی کرده اند.
ساختمان خانه لاری ها مانند هر خانه اعیانی دیگر دارای دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مرکز و قسمت های اعیان نشین به صورت چهار فصل در دور تا دور عمارت است. بر اساس زاویه تابش خورشید به قسمت های مختلف بنا، چهار سوی آن برای چهار فصل مختلف مناسب هستند. قسمت شمالی در فصل زمستان و قست جنوبی که شامل تالار و بادگیر است در فصل تابستان فضاهای مناسبی را برای اهالی خانه به وجود آورده اند. قسمت شرقی نیز با در برگرفتن اتاق آیینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها، مناسبِ فصل پاییز بوده است. ضلع غربی نیز فضای بهارخواب را در بر می گیرد.
خانه لاری ها در منطقه ای قرار گرفته که دارای اقامت گاه زیادی است ، کوچه های قدیمی ، محله های با طاق های فراوان و دیوارهای کاه گلی . دیدن از این مناطق به ویژه در تورهای یزد گردی جز اولویت ها خواهد بود.